Берлесбек Каниевич Алияров — Қазақстандағы жылу энергетикасы мен техникалық ғылымдардың дамуына елеулі үлес қосқан көрнекті ғалым, педагог және жаңашыл адам. 1939 жылы 1 қыркүйекте Қызылорда облысы Жаңақорған ауылында дүниеге келген, ол өзінің өмірін ғылыми қызметке және жас ғалымдарды даярлауға арнады. Б.К. Алияров ғылыми зерттеулерде табысқа жетіп қана қоймай, жылу энергетикасы мен инженерия саласында бірқатар жаңашыл әдістердің негізін қалаушы болды, бұл Қазақстан мен одан тыс жерлерде осы саланың дамуына айтарлықтай әсер етті.
1956 жылы Берлесбек Каниевич С.М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің физика факультетіне түсіп, ғылыми мансабын бастады. 1961 жылы ол Қазақстан Ғылым академиясының Энергетика ғылыми-зерттеу институтында аға лаборант болып жұмыс істей бастады, онда ол өзінің алғашқы ғылыми зерттеулерін жасап, олар кейіннен бірегей әдістер мен технологияларды жасауға әкелді.
Б.К. Алияровтың ең маңызды жетістіктерінің бірі - жартылай шектелген ағындардың ағымын зерттеу үшін қолданған «жылу өткізгіштік теориясының эквивалентті міндеті» әдісін жетілдіру және қолдану болды. Бұл ашылу оған жылу энергетикасының теориялық негіздеріне елеулі түзетулер енгізуге және оларды кандидаттық және докторлық диссертацияларды орындау барысында қолдануға мүмкіндік берді.
Берлесбек Каниевичтің ғылыми зерттеулері жылу энергетикасының әртүрлі аспектілерін қамтыды, соның ішінде оттықтардың модельдерін жасау, энергетикалық қондырғыларда жоғары күлді көмірлерді пайдалану және жылу энергетикалық жүйелердің тиімділігін арттыруға арналған инновациялық технологияларды жасау. Экибастұздың жоғары күлді көмірлерін пайдалану жөніндегі оның жұмыстары олардың көлемін ұлғайтуға мүмкіндік берді, бұл Қазақстанның отын балансын едәуір кеңейтті. Ол осы көмірлерді энергетикада қолданудың мүмкіндігін алғашқылардың бірі болып ұсынған және дәлелдеген ғалымдардың бірі болды, бұл елдің өнеркәсіптік дамуы үшін маңызды болды.
Сонымен қатар, Б.К. Алияров көмір мен табиғи газды біріктіріп жағу технологияларын жасап, енгізді, бұл зиянды заттардың атмосфераға шығарылуын айтарлықтай азайтып, жылу энергетикалық қондырғылардың экологиялық қауіпсіздігін арттырды. Оның мини-ЖЭО құру және тригенерация режимін енгізу бойынша жұмыстары Қазақстанда орталықтандырылмаған жылумен жабдықтауды дамыту үшін негіз болды.
Берлесбек Каниевич сонымен қатар білім беруге елеулі үлес қосты, ондаған кандидаттар мен ғылым докторларын дайындады. Ғ. Даукеев атындағы Алматы энергетика және байланыс университетінің базасында құрылған оның ғылыми мектебі зерттеушілердің жаңа буынын тәрбиелеуді жалғастыруда. Ол алғаш рет қазақ тілінде шығарылып, кейіннен орыс және ағылшын тілдеріне аударылған «Энергетикалық терминдердің энциклопедиясының» авторы болды. Бұл еңбек Қазақстанда техникалық терминологияның дамуы үшін маңызды құралға айналды және елдің оқу орындарында қабылданды.
Оның қазақ және орыс тілдерінде оқу материалдарын синхронды баяндау тәсілі студенттерге пәндерді жедел игеруге және білімдерін кеңейтуге ықпал етті. Оның күш-жігерінің арқасында Қазақстан тек жоғары білікті мамандарды ғана емес, сонымен қатар заманауи техникалық әдебиетті де ұлттық тілде алды.
Берлесбек Каниевич Алияров — бұл есім тек Қазақстанда ғана емес, одан тыс жерлерде де құрмет пен мойындауға лайық. Оның ғылыми жетістіктері мен білім беру қызметі жылу энергетикасының дамуына және осы саладағы мамандарды даярлауға айтарлықтай әсер етуді жалғастыруда. Б.К. Алияровтың ғылым мен техникаға қосқан үлесі баға жетпес, ал оның еңбектері жылу энергетикасындағы болашақ зерттеулер мен жаңашыл шешімдерге негіз болады.
Оның өмірі мен еңбектері ғылымға адалдықтың, білімге деген ұмтылыстың және ел мен адамзат игілігі үшін қажырлы еңбектің үлгісі болып табылады. Берлесбек Каниевич Алияров ғылым мен білім тарихында өшпес із қалдырды, оның мұрасы келесі буын зерттеушілерін шабыттандырады.
Құрметті Берлесбек Каниевич!
85 жылдық мерейтойыңызбен шын жүректен құттықтаймыз! Сіздің өміріңіз — ғылымға адалдықтың, білімге деген тұрақты ұмтылыстың және Қазақстан мен әлемдік ғылыми қоғамдастық игілігі үшін үздіксіз жұмыстың үлгісі. Жылу энергетикасы саласындағы сіздің орасан зор жетістіктеріңіз, ғылыми мектептердің құрылуы және жаңа буын ғалымдарының тәрбиеленуі еліміздің ғылыми әлеуетінің дамуына маңызды үлес қосты.
Сіздің еңбектеріңіз, зерттеулеріңіз және жаңашылдық көзқарастарыңыз көптеген ғалымдар мен мамандарды шабыттандырады, ал сіздің даналығыңыз бен өз ісіңізге адалдығыңыз ғылымның дамуына айтарлықтай әсерін тигізуде. Сізге баға жетпес еңбегіңіз, тәлімгерлігіңіз және жетекшілігіңіз үшін шын жүректен алғысымызды білдіреміз, бұл көптеген жас ғалымдарға ғылыми мансапта табысқа жетуге көмектесті.
Сізге зор денсаулық, ұзақ жылдар бойы жемісті еңбек пен ғылым мен білімнің игілігі үшін жаңа жетістіктер тілейміз. Өмір жолыңыз әрі қарай да шабытқа және ғылыми жаңалықтарға толы болсын!
Құрметпен және ризашылықпен, Ғ. Даукеев атындағы Алматы энергетика және байланыс университеті, Жылуэнергетика кафедрасы ұжымы
Сілтемені көшіру
